Dzisiejszy świat jest opętany narcyzmem i narcyzami. Ludzie chcą wiedzieć, czy są narcyzami, czy spotykają się z narcyzem, czy ich szef jest narcyzem, a nawet czy ich pies jest narcyzem. Znacznie mniej osób pyta o przeciwieństwo narcyzmu – ehoizm. Aby zrozumieć tę samodegradującą cechę, warto zagłębić się w mitologię grecką, z której pochodzą terminy "narcyzm" i "ehoizm".

Mitologia grecka i ehoizm
Echo była nimfą o pięknym głosie – głosie, którego używała do prowadzenia przyjemnych rozmów i odwracania uwagi Hery, królowej bogów, od dostrzegania niewierności jej męża Zeusa z przyjaciółkami Echo, innymi nimfami górskimi. Hera ostatecznie zrozumiała podstęp Echo i ukarała ją, zabierając jej kontrolę nad jej językiem. Echo mogła mówić tylko wtedy, gdy była pytana, i tylko powtarzając ostatnie słowa osoby, która się do niej zwróciła. 

Tragedia miłości
Chociaż kara była ciężka dla Echo, jej prawdziwe cierpienie zaczęło się, gdy zakochała się w Narcyzie, myśliwym znanym z niezwykłej urody. Brutalne odrzucenie Echo przez Narcyza z powodu jej niemożności wyrażenia własnych słów spowodowało tak wielki smutek, że w końcu została tylko jej głos. Tak jak w micie, w którym Echo pomagała innym nimfom nawiązać połączenie z królem bogów, ehoiści skupiają się na zaspokajaniu potrzeb innych, aby uniknąć myślenia o własnych potrzebach. Nie są w stanie wyrazić swoich pragnień i myśli z obawy, że może to prowadzić do uczucia wstydu lub utraty miłości. Są empatyczni i unikają lub nawet odrzucają uwagę. 

Cechy ehoistów
Inne cechy ehoizmu to niezdolność do wyznaczania granic, skłonność do przyjmowania na siebie dużej odpowiedzialności i oczekiwanie bardzo mało od innych z obawy, że ich to obciąży – lub że zostanie to zinterpretowane jako próba przyciągnięcia uwagi. W micie Narcyz i Echo są przeciwieństwami, które są przedstawiane jako splecione, ale odrębne byty. Aby zrozumieć ehoizm, konieczne jest zrozumienie narcyzmu, ponieważ pierwszy jest postrzegany jako przeciwległy koniec spektrum narcyzmu. 

Przyciąganie przeciwieństw
Ehoiści i narcyzi mogą być przyciągani do siebie. Chociaż może się wydawać, że narcyz jest napastnikiem, a ehoista ofiarą w związku, prawda jest taka, że obie strony zaspokajają pewne potrzeby. Narcyz zmonopolizuje uwagę bez żadnego wyzwania lub zagrożenia dla ich ego. Tymczasem ehoista ukryje się w cieniu narcyza, zaspokajając swoje skłonności do odrzucania uwagi. 

Zdrowy narcyzm
Według mitu zarówno Echo, jak i Narcyz tragicznie umierają w młodym wieku z powodu złych wyborów i niespełnionych potrzeb. Dziś zarówno narcystyczne zaburzenie osobowości (wysoki koniec spektrum narcyzmu), jak i ehoizm (nie ma odpowiednika dla ehoizmu jako zaburzenia) mogą przyczyniać się do problemów zdrowia psychicznego, izolacji i samotności. Z drugiej strony zdrowy – nawet lekko podwyższony – poziom narcyzmu, głównie "grandiozalny narcyzm" (nadmuchane poczucie ważności i zaabsorbowanie statusem i władzą), może przyczyniać się do pozytywnych rezultatów, takich jak zmniejszenie liczby chorób psychicznych i lepsza wydajność w stresie. Dzieje się tak, ponieważ lekko podwyższone poziomy grandiozalnego narcyzmu są konsekwentnie związane ze zwiększoną odpornością na zaburzenia psychiczne. 

Narcyzm i odporność
Pokazaliśmy również, że gdy są pod presją wykonania zadania kognitywnego, grandiozalni narcyzi mieli zdolność ignorowania mylących informacji zwrotnych i skupiania się na zadaniu. Ale aby zrozumieć, ile narcyzmu lub ehoizmu jest potrzebne, zanim stanie się toksyczne, musimy zmienić sposób, w jaki postrzegamy naturę ludzką. Zamiast myśleć o cechach osobowości jako czymś stałym (albo jesteś ehoistą, albo nie), powinniśmy skupić się na zrozumieniu, jak nasze zachowanie i osobowość zmieniają się z dnia na dzień w zależności od tego, co jest od nas wymagane w złożonym środowisku społecznym, w którym wszyscy działamy. 

Ehoizm i codzienne życie
Ehoiści często pozostają niezauważeni w codziennym życiu z powodu swojej naturalnej skłonności do trzymania się w cieniu. Często poświęcają swoje własne potrzeby, aby zadowolić innych, co może prowadzić do poczucia wyczerpania i zaniedbania własnego zdrowia psychicznego. Ehoiści mają również tendencję do przejmowania winy za problemy innych, często czując się odpowiedzialni za sytuacje, które są poza ich kontrolą. Ważne jest jednak podkreślenie, że ehoizm nie jest koniecznie negatywną cechą. Ehoiści często posiadają wysoki poziom empatii i współczucia, co czyni ich doskonałymi przyjaciółmi i partnerami. Ich zdolność do słuchania i wspierania innych może mieć niezwykle pozytywny wpływ na ich relacje, pod warunkiem, że znajdą równowagę między troską o innych a troską o siebie. 

Rozpoznawanie i równoważenie ehoizmu
Kluczowe jest rozpoznanie oznak ehoizmu i praca nad budowaniem zdrowych granic. Obejmuje to naukę, jak powiedzieć "nie" bez poczucia winy i uznanie własnych potrzeb za uzasadnione i ważne. Poradnictwo lub terapia mogą być użytecznymi narzędziami w procesie zrozumienia i równoważenia tych cech. Z drugiej strony narcyzm, gdy jest zrównoważony, może być korzystny dla pewności siebie i osiągania celów. Kombinacja zdrowych poziomów poczucia własnej wartości (typowego dla narcyzmu) i empatii (typowej dla ehoizmu) może prowadzić do zrównoważonej i spełnionej osobowości, zdolnej do budowania silnych i zdrowych relacji. Zmiana percepcji tych cech i akceptacja ich złożoności może pomóc w lepszym zrozumieniu siebie i innych. Zamiast postrzegać narcyzm i ehoizm jako cechy czarno-białe, powinniśmy je traktować jako części spektrum ludzkiego zachowania, które się wzajemnie uzupełniają i równoważą.

Oryginał:
Kostas Papageorgiou
Starszy wykładowca, psychologia, Queen's University Belfast